HSP in lockdown: meer werkdruk, maar toch liever thuis

Een onderzoek naar hooggevoeligheid en werkstress tijdens de Covid-19 pandemie

Esther Bergsma en Susan Marletta Hart in samenwerking met Kerngroep HSP Professiona

Lockdown 

Opnieuw zijn we in strenge lockdown. In het kader van de Week van de Werkstress heeft de werkgroep HSP-Professionals onderzoek gedaan naar de ervaringen van hoogsensitieve werknemers gedurende de eerste fase van de Covid-19 pandemie. Wij waren vooral benieuwd of hsp’s meer werkstress ervaren nu ze overwegend thuis moeten werken, en of hoogsensitieve mensen een voorkeur hebben voor thuiswerken (home office) of niet. 

Ruim 300 HSP’s deelden hun ervaringen (320) met ons. De meerderheid van onze populatie – 56% van de respondenten – was tussen de 35 en 50 jaar. De zorg is de meest voorkomende sector: 29% van de deelnemers werkt daar, dat zijn 91 personen. 15% werkt in het onderwijs. Bij elkaar een groep van 44%, die werkzaam zijn in de beroepsgroepen welke door de Covid-19 pandemie behoorlijk zijn getroffen. Hun werk werd drastisch zwaarder en/of de werkwijze werd significant anders.

Twee van de drie HSP’s ervaren toegenomen werkdruk

Dat de werkdruk is toegenomen gedurende de eerste pandemie blijkt duidelijk uit onze cijfers: van de HSP’s ervaart maar liefst 66% een toegenomen werkdruk het afgelopen jaar. Onder de hooggevoelige zorgmedewerkers lag dit op een schrikbarende 75%. Drie van de vier personen dus. Maar ook medewerkers in het openbaar bestuur (70%), en hsp’s die werken in Informatie en Communicatiesector (60%), en onderwijs (60%) ervoeren dit jaar een duidelijk stijging van de werkstress ten opzichte van vorig jaar. 

Vergelijken we de cijfers met zorgmedewerkers in het algemeen met een jaar geleden dan lijkt deze gestegen. In een CBS onderzoek naar werkdruk in september 2019 gaf nog 44% van alle zorgmedewerkers aan dat de werkdruk was toegenomen. (Bron)

Drie kwart hsp zorgmedewerkers ervaart in 2020 stijging werkdruk 

Is deze sterke stijging te verklaren alleen en geheel door de pandemie? Of ligt de belasting bij hsp’s algemeen hoger? Helaas kunnen we met ons onderzoek op dit moment geen eenduidig antwoord geven. In ieder geval ligt de werkdruk door toedoen van Corona in ons onderzoek hoger dan het landelijke gemiddeld. Volgens TNO is de gemiddelde werkdruk van alle werknemers dit jaar 34% gestegen. Dit cijfer komt naar voren onder een representatieve groep van 2.500 werkenden, uitgevoerd door Maurice de Hond. Bron 

Burn out

 28% van onze respondenten acht de kans groot of heel groot om binnenkort burn-out te raken. Dit zegt dus ruim 1 op de 4 HSP werknemers. Een aanzienlijk percentage. Niet helemaal vergelijkbaar, maar TNO geeft aan dat 17% van de werknemers burn-out klachten ervaart en dat dit in totaal niet is toegenomen ten opzichte van 2018.  

Voor Covid-19

Werkgevers wijten de toegenomen werkdruk vooral aan regeldruk en administratieve lasten. Ook nieuwe of moeilijke taken, mondige cliënten en te weinig personeel leiden tot werkdruk. Werknemers zelf rapporteren relatief vaak dat ze in hun werk worden geconfronteerd met agressie en geweld van patiënten, cliënten of hun familieleden. Twee op de drie hebben daar in het voorafgaande jaar mee te maken gehad. 

Sinds Covid-19

In onze studie lijken deze aspecten enigszins verschoven. Vergelijken we de cijfers van CBS van die van onze HSP’s in de zorg zien we het volgende: 28% geeft aan dat de werkdruk is toegenomen door regeldruk en administratieve lasten, slechts 9% geeft aan dat dit komt door mondigere cliënten, 25% heeft last van het  hoge ziekteverzuim onder collega’s en medewerkers en nog eens 26% over te weinig personeel. (Meer antwoorden waren mogelijk.) Maar daar bovenop komen nu extra taken vanwege coronapandemie (34%) en uitdagingen in relatie tot werk-privé balans (38%). 

Tijdens de Corona-periode ervoeren veel HSP psychische belasting van het online werken en overleggen (52%). Ook het gevoel altijd klaar te moeten staan leverde veel psychische belasting op (bij 51%) en 45% ervaarde dat gevoel versterkt door de Corona-pandemie.

Verder werd door HSP als zwaar ervaren dat er weinig mogelijkheden waren om tijd voor jezelf te nemen (44%). 

Door het online vergaderen, het gevoel meer continu beschikbaar te moeten zijn en minder heldere scheidslijnen tussen werk en privé ervaart maar liefst 66%, dus 2 van de 3 werkenden meer werkstress. 

Balans thuis en werk

Landelijke cijfers van TNO over werkstress zeggen dat 10% van de Nederlandse werkbevolking een disbalans ervaart tussen thuis en werk (TNO Factsheet 2020). In ons onderzoek geeft 41% van de HSP aan dat dit voor hen de werkdruk heeft doen toenemen.

Alleen HSP’s in de kunstsector ervaren een gelijkblijvend werkdruk. Het vinden van de juiste balans tussen werken en privé is een grote uitdaging, wellicht ook één die geleerd wil worden. Het missen van collega’s, het fysieke contact en de mogelijkheden tot tussentijdse raadpleging en overleg worden genoemd als nadelen van deze online werkvorm.  

Toch liever thuis werken

Hoewel gemiddeld 4 van de 5 respondenten vinden dat de werkdruk is toegenomen door corona gerelateerde omstandigheden, vindt een grote meerderheid van onze respondenten het desondanks alles toch fijner zo. Vooral HSP respondenten in de cultuursector (72%) en het openbare bestuur (75%) vinden home office prettiger. In de zorg is deze vraag minder relevant want vaak gewoon niet haalbaar. Interessant is dat hoogsensitieve onderwijzers verdeeld zijn: 50% werkt liever vanuit thuis door middel van online lessen, 50% mist het werken op school.

Geen lastige collega’s en cliënten

Deze uitslag is op het eerste oog tegenstrijdig, maar is wellicht toch verklaarbaar als we dit jaar als overgang naar meer hybride werkvormen leren zien. Want de voordelen die genoemd worden zijn bijvoorbeeld de afname van pestgedrag op het werk. Het is nou eenmaal minder makkelijk om collega’s en ondergeschikten lastig te vallen als ze thuis zitten. Gaf volgens TNO in het tweede kwartaal van 2019 ruim veertig procent van alle zorgmedewerkers aan last te hebben van pesten op het werk. Zo geeft in ons onderzoek slechts 2 procent van de hoogsensitieve zorgmedewerkers aan last te hebben van pestgedrag. Gaf TNO in 2019 aan dat 85% last heeft van verbale agressie, zo is dit in onze onderzoeksgroep slechts 13% van klanten en cliënten en 6% van collega’s en leidinggevenden. In het onderwijs zijn deze cijfers respectievelijk 7% en 11%. 

Thuis is productiever 

Hooggevoelige respondenten ervaren verder dat ze thuis productiever zijn. Productiviteit geeft een grote mate van satisfactie in het werk. De kans om het eigen ritme te bepalen wordt veelvuldig genoemd als een groot voordeel. Tussendoor een ommetje maken, werken op zelf vast te stellen tijdstippen en ongestoord in stilte kunnen werken zijn voor de hoogsensitieve persoon belangrijke voorwaarden om gelukkig te zijn. Deze mogelijkheden zijn door de Corona pandemie in de hand gewerkt. 

Levert home office op den duur misschien toch meer voordelen op voor de hoogsensitieve persoon? Zal de werkdruk uiteindelijk afnemen als HSP’s de uitdagingen van home office en online vergaderen hebben overwonnen? Als de taakverdeling helderder wordt en de software beter? Oftewel nemen de regeldruk en administratieve lasten af naarmate we beter ingespeeld raken op deze nieuwe werkvorm? Misschien gaat de huidige lockdown hierop antwoorden geven.

In ieder geval leert dit bijzondere jaar ons dat een hybride meer flexibele werkindeling de hoogsensitieve persoonlijkheid in veel gevallen ten goede komt. De hsp – van nature een harde werker – wint vrijwel altijd aan door toename van autonomie. In de antwoorden lezen we daarom: “Ik kan nu beter mijn eigen koers varen”, “Ik heb nu minder last van meningen van anderen”, “Ik kan tussendoor creatief wandelen”. Bovendien vergroot zelfstandig thuis werken “het plezier van minder sociale verplichtingen”, “minder reistijd “ de kans om “meer bij mijn partner te zijn” en “meer met het gezin te zijn” naast “meer afgerekend te worden op resultaat en niet op aanwezigheid” de levensvreugde. 

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met

Josja Koelink-van Eijk – Janneke van Olphen – Esther Bergsma – Susan Marletta Hart – Jaqueline Pama – Annelyn de Boer – Henk-Jan van der Veen – Saskia Klaaysen – Antoine van Staveren 

Hoogsensitief.nu – LIHSK – Natuurlijkhsp – Gevoeligheidgrootbrengen – De Maskerbloem Hooggevoelig heel gewoon – Essenz – HSP at Work